معدن و صنایع معدنی به عنوان صنعت پرچم دار در کشور شناخته می‌شوند. این صنعت با تزریق مواد معدنی به عنوان مواد اولیه به صنایع دیگر، نقش به سزایی در تولید صنایع زیردست خود دارد. ایران، مملو از معادن است. به طوری که بهشت معادن جهان نامیده می‌شود. بخش معدن و صنایع معدنی یکی از حوزه‌های مهم و اثرگذار در تولید و تجارت کشور محسوب می‌شود. منابعی که می‌توان با مراحل اکتشاف، استخراج و هدایت آنها به سمت صنایع موردنظر زمینه‌های اشتغال، رفع محرومیت و درآمدزایی را برای کشور فراهم کرد. کشورهایی که دارای یکی از این منابع هستند و یا امکان برخورداری از استخراج و اکتشاف در دیگر نقاط جهان را به عنوان هم‌پیمانکار به دست می‌آورند، از همین مسیر به درآمدهای کلان دست پیدا می‌کنند.
موضوع درآمدزایی از معادنی که مواد اولیه بسیاری از صنایع مهم همچون فولادی‌ها، فلزی‌ها، پتروشیمیایی ها را در خود جای داده‌اند و یا گوهرسنگ‌هایی که مسیر درآمدی بسیار پایداری برای کشورهای دارای این منابع به وجود می‌آورند، آنقدر حائز اهمیت است که در طول تاریخ سبب مستعمره‌سازی و جنگ‌های بسیاری شده است.
ذخایر معدنی نیز مانند نفت و گاز از منابع تجدیدناپذیر به شمار می روند، پس شناسایی منابع معدنی و توزیع آنها در کشور و بهره‌برداری از آنها براساس برنامه های راهبردی دراز-مدت از مهمترین رویکردهای توسعه‌ای در این مسیر است. یکی از چالش های بزرگ در صنعت معدن ایران، خام فروشی مواد معدنی است که برای حل این مشکل دولت‌ها و کارگزاران نظام سعی در تدوین برنامه، قوانین و راهکارهای موجود برای فراوری مواد معدنی در داخل کشور می‌کنند.
عواملی مانند تحریم‌های ظالمانه، نوسانات شدید نرخ ارز و برخی سیاست‌های نادرست اقتصادی و تجاری منجر به افزایش هزینه‌های تولید، تلاطم بازار، افت صادرات و از دست رفتن بخشی از بازارهای صادراتی، ایجاد رانت، رونق واسطه‌گری و بروز مشکلات متعدد در زمینه تأمین نقدینگی و سرمایه در گردش واحدهای معدن و صنایع معدنی کشور می‌شود.
در سال‌های اخیر، برنامه‌های متعددی همچون ایجاد فضا و حمایت از اکتشافات، بهره‌برداری، استخراج، تولید و حتی تامین بخش‌های مربوط به معدن و صنایع معدنی تدوین شد که هنوز کافی نمی‌باشد. استفاده از ظرفیت‌های دانش‌بنیان‌ها و متخصصان داخلی برخی از کاستی‌های پیش روی معدنکاران را جبران کرده است و در این مسیر حتی از دیپلماسی‌های سیاسی برای رونق بخش‌های اقتصادی بهره گرفته شد که تاحدودی برخی مشکلات برطرف گردیده است.
یکی از مهم ترین عوامل موثر بر معادن و صنایع معدنی، توازن در تامین آب مورد نیاز این صنعت می‌باشد. با توجه به ظرفیت موجود صنایع معدنی در ایران و آینده‌ی پررونق این صنعت، تامین آب در آینده بسیار با اهمیت است. به همین منظور برنامه‌ی تامین آب از جنوب کشور طرح ریزی شده است و به زودی آغاز می‌شود.
محصولات استخراج شده از تمامی معدن‌های ایران، به عنوان مواد اولیه در صنایع پایین دست خود مورد استفاده قرار می‌گیرند. ذخایر کشف شده این صنعت عددی بالغ بر 37 میلیارد تن می‌باشد. با وجود تنها 10 متر عمق حفاری، پیش بینی می‌شود به دلیل قرار گرفتن ایران بر روی کمربند آلپ (هیمالیا)، ذخایر بالقوه معدنی حدود 60 میلیارد تن باشد که ارزشی برابر با 1400 میلیارد دلار برآورد شده است.
معادن و صنایع معدنی با چند چالش بزرگ همراه هستند که نیاز است در طرح های توسعه ای در صنعت و در آموزش دانشگاهی در نظر گرفته شوند. مهمترین این چالش ها شامل آثار زیست-محیطی و تاثیر آن بر اقلیم، چشم انداز نامعلوم تقاضا، فن آوری و ابداع، و نیروی کار ماهر برای آینده معدن و صنایع معدنی است.
با پیشرفت علم و فن آوری، مواد جدیدی بتدریج جایگزین مواد قبلی می شود، چرا که دنیا به سوی استفاده از انرژی های نو می رود و این با تغییراتی در الگوهای مصرف همراه خواهد بود. شیوه های سنتی معدنکاری بتدریج تغییر می کند و معادن و صنایع معدنی آینده به نیروهای ماهر و هماهنگ با پیشرفت های فن‌آوری نیاز دارند.
فن آوری های نوین مانند هوش مصنوعی، علوم داده و فن آوری خودکارسازی (اتوماسیون)، راه خود را به سوی معادن و صنایع معدنی باز کرده اند و به سرعت پیش می روند. کشورهای درگیر در تولید مواد معدنی و صنایع وابسته
به آن، از دو-سه دهه گذشته خود را برای این تغییرات آماده کرده اند.
معدن و صنایع معدنی به عنوان یکی از اصلی ترین صنایع کشور محسوب می‌شوند و در زنجیره تامین دیگر صنایع نقش حیاتی دارد. اهمیت صنایع معدنی از آن جهت قابل توجه است که می‌توان این صنعت را همچون خونی در رگ دیگر صنایع دانست. زنجیره تامین صنایع معدنی بسیار غنی است و می‌توان اذعان داشت هیچ‌گونه مواد معدنی در دنیا وجود ندارد که در ایران برای آن معدنی وجود نداشته باشد. هرگونه اختلال در این صنعت می‌تواند عملکرد دیگر صنایع را با اختلال مواجه کند.
به دلیل سنتی بودن کار در معدن، فارغ التحصیلان تمایل اندکی به کار در صنایع معدنی دارند. این مسئله منجر شده است که شرکت های مطرح فعال در این صنایع، تمهیداتی برای جذب نیروهای متخصص بیندیشند و دوره‌های مهارتی برای آموزش نیروهای متخصص و جذب فارغ التحصیلان برگزار کنند.
در کنار مباحث فوق، هماهنگی دستگاه‌های اجرایی اعم از بانک مرکزی، گمرک، مالیات، بیمه و وزارت صنعت، معدن و تجارت و رفع پیچیدگی و بروکراسی اداری حاکم بر فعالیت‌های تولیدی را می‌توان از راهکارهای حل بحران‌ها و چالش‌های موجود در بخش‌های معدن و صنایع معدنی دانست. علاوه بر این، برنامه‌ریزی برای دیپلماسی اقتصادی فعال در شرایط تحریم برای حفظ بازارهای صادراتی و ایجاد فرصت‌ها و بازارهای جدید نیز از دیگر عوامل مهمِ اثرگذار بر بخش تولید و تجارت محصولات معدنی و فلزی است.
0 دیدگاه